Keşke bu binalar kurulmasa ama maalesef atalarından örnek almayan, kadına gereken değeri vermeyen bir günümüz Türk erkeği ile karşı karşıyayız. Eşine “prensesim” diye hitap eden Orta Asya Türk erkeğinden (evet gerçekten de Yenisey bölgesi yazıtlarının tamamı olan yaklaşık 200 yazıtta erkek, eşine prensesim anlamına gelen “kunçuyum” ifadesini kullanmaktadır), eşine eşya gibi davranan ve “karnından sıpayı, sırtından sopayı eksik etmeyeceksin” düşüncesiyle hareket eden Türk erkeğine evrildik. Sosyal iletişim araçlarından her gün duyduğumuz ve sayısına yetişemediğimiz kadına karşı şiddet haberleri karşısında “bugün de başkaları adına utandık” cümlesini ağzımızdan düşürmez olduk. Allahtan Koronavirüs geldi de insanların gündemi değişti. Gerçekten de Covid-19 pandemisi başladığından beri kadına karşı şiddet oranları ciddi manada azaldı. Koronavirüsün faydalarından biri de bu olsa gerek!
A. 6284 SAYILI KANUN KAPSAMINDA TEDBİRLER
Kadına ve çocuğa şiddet karşısında önlem alması gereken yasama organımız, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’u 08.03.2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımladı ve sosyolojik olan bu problemin çözülmesi konusunda önlemler almaya başladı. Ve hatta T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 6284 sayılı Kanun kapsamında verilecek tedbirlerin denetimi ve benzeri faaliyetler için bünyesinde “Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü”nü kurmuştur.
Bu bağlamda mahkemenin alabileceği tedbirler ve mülki amirlerin alabileceği tedbirler hukukumuzda yerini almaya başlamıştır. Bu tedbirlerin tamamı aşağıda verilmiştir:
Korunan Kişi Hakkında Verilebilecek Tedbirler (Koruyucu Tedbirler): a. Mülki İdari Amir Tarafından Verilebilecek Koruyucu Tedbirler (6284 s.K md. 3) i. Uygun Barınma Yeri Sağlanması (md. 3/a). Korunan kişi ve gerekiyorsa beraberindeki çocuklar hakkında verilir. Bulunduğu yerde ya da başka bir yerde uygun barınma yeri sağlanır. Gecikmesinde sakınca varsa kolluk amirince de bu tedbir alınabilir. 1 iş günü içinde mülki amir onayına sunulur. 2 gün içinde onaylanmazsa tedbir re’sen kalkar. ii. Geçici Maddi Yardım Sağlanması (md. 3/b) iii. Rehberlik ve Danışmanlık Hizmeti Verilmesi (md. 3/c). Bu hizmet psikolojik, mesleki, hukuki ve sosyal bakımdan verilir. iv. Geçici Koruma Altına Alınma (md. 3/ç). Hayati tehlike varsa verilir. İlgilinin talebiyle ya da re’sen verilir. Gecikmesinde sakınca varsa kolluk amirince de bu tedbir alınabilir. 1 iş günü içinde mülki amir onayına sunulur. 2 gün içinde onaylanmazsa tedbir re’sen kalkar. v. Kreş İmkânı (md. 3/d). Korunan kişinin çocukları varsa 4 ay süreyle verilir. Korunan kişi çalışıyorsa 2 ay süreyle verilir. Çocukların 16 yaşından büyük olması gerekir. En fazla asgari ücretin yarısı tutarında Bakanlıkça karşılanması suretiyle bu hizmet verilir. b. Hâkim Tarafından Verilebilecek Koruyucu Tedbirler (6284 s.K md. 4) i. İşyerinin Değiştirilmesi (md. 4/a) ii. Ayrı Yerleşim Yeri Belirlenmesi (md. 4/b). Kişi evli ise bu tedbir verilir. iii. Aile Konutu Şerhi (md. 4/c). 4721 sayılı TMK’daki şartların sağlanması gerekir. iv. Kimlik ve Diğer Bilgi ve Belgelerin Değiştirilmesi (md. 4/ç). Korunan kişinin hayati tehlikesi varsa ve diğer tedbirler yeterli değilse bu tedbir uygulanır. Korunan kişinin aydınlatılmış rızasının alınması gerekir. Tanık Koruma Kanunu’na göre bilgi ve belgeler değiştirilir.
Şiddet Uygulayan Kişi Hakkında Verilebilecek Tedbirler (Önleyici Tedbirler) a. Tehdit, Hakaret, Küçük Düşürmeyi İçeren Söz ve Davranışlarda Bulunulmaması (md. 5/a). Şiddet mağduru olmak gerekir. Gecikmesinde sakınca varsa kolluk amirince de bu tedbir alınabilir. 1 iş günü içinde mülki amir onayına sunulur. 2 gün içinde onaylanmazsa tedbir re’sen kalkar. b. Müşterek Konuttan Derhal Uzaklaştırılması (md. 5/b). Müşterek konut, korunan kişiye tahsis edilir. Gecikmesinde sakınca varsa kolluk amirince de bu tedbir alınabilir. 1 iş günü içinde mülki amir onayına sunulur. 2 gün içinde onaylanmazsa tedbir re’sen kalkar. c. Korunan Kişilere Yaklaşılmaması (md. 5/c). Konut, okul ve işyerine yaklaşılmamasına hükmedilir. Gecikmesinde sakınca varsa kolluk amirince de bu tedbir alınabilir. 1 iş günü içinde mülki amir onayına sunulur. 2 gün içinde onaylanmazsa tedbir re’sen kalkar. d. Çocuklarla Kişisel İlişki Kurmanın Sınırlandırılması (md. 5/ç). Kişisel ilişki refakatçi eşliğinde kurulur ya da tamamen kaldırılır. e. Korunan Kişinin, Şiddete Uğramamış Olsa Bile Yakınlarına, Tanıklarına ve Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin Hâller Saklı Kalmak Üzere Çocuklarına Yaklaşmaması (md. 5/d). Gecikmesinde sakınca varsa kolluk amirince de bu tedbir alınabilir. 1 iş günü içinde mülki amir onayına sunulur. 2 gün içinde onaylanmazsa tedbir re’sen kalkar. f. Şahsi Eşyalara ve Ev Eşyalarına Zarar Verilmemesi (md. 5/e) g. İletişim Araçlarıyla Rahatsız Etmeme (md. 5/f) h. Silah Teslimi (md. 5/g, ğ). Silah/lar kolluğa teslim edilir. Eğer kişi görevi gereği silah taşıması gerekiyorsa bile silah, kurumuna teslim edilir. ı. Alkollü Yaklaşmama ve Bağımlılık Tedavisi (5/h). Hastaneye yatmak dâhil muayene ve tedavi sağlanması gerekir. i. Bir Sağlık Kuruluşunda Muayene Ve Tedavi (5/ı) j. Tedbir Nafakası (md. 5/4). Şiddet uygulayanın ailenin geçimine katkıda bulunan kişi olması gerekir. Nafakaya hükmedilmemesi gerekir. Korunan kişinin talebine gerek yoktur.
B. TEDBİRLERİN ÖZELLİKLERİ
Bu tedbirlerden birine ya da birkaçına tek seferde hükmedilebilir. Uygun görülecek benzer tedbirlere de hükmedilebilir. Yetkili makamın takdir yetkisi vardır. Yetkili makamın barıştırma ve evlilik birliğini devam ettirme gibi bir görevi kesinlikle olmamalıdır. Antalya 2. Aile Mahkemesi’nin E.2013/218 sayılı dosyasında 7.6.2013 tarihinde verilen ara karar buna bir örnektir. Bu kararda tarafların barışmaları ve düşünmeleri için ihtarat yapılmasına karar verilmiştir. Külliyen hukuka aykırıdır.
Şiddet veya şiddet uygulanma tehlikesi varsa herkes tarafından ihbar yapılabilir (md. 7).
Tedbir kararı en yakın yer hâkiminden, mülki amirden ya da kolluk biriminden talep edilir. Tedbir kararı, ilk defasında en fazla 6 ay için verilebilir. Şiddet veya şiddet uygulanması tehlikesi devam ederse sürenin uzatılmasına ya da tedbirlerin değiştirilmesine karar verilebilir (md. 8)
Koruyucu tedbirlere karar verilirken şiddet uygulandığı hususunda herhangi bir delil veya belge aranmaz.
Önleyici tedbir kararı, gecikmeksizin verilir.
Koruyucu veya önleyici tedbir kararlarının uygulanmasında korunan kişinin bulunduğu yerdeki kolluk birimi görevli ve yetkilidir.
Barınma yeri sağlanmasına karar verilen kişiler, Bakanlığa ait ya da Bakanlık gözetimindeki yerlere yerleştirilir. (md. 10/6)
Tedbir kararına aykırı hareket teşkil eden kişi hakkında hâkim kararıyla 3-10 gün arasında zorlama hapsi cezası verilir. Aykırılık yine devam ederse 15-30 gün arasında zorlama hapsi cezası verilir. Toplam zorlama hapsi 6 ayı geçemez. Bu hapis cezasının uygulanmasında Cumhuriyet Başsavcılıkları görevlidir. (md. 13)
Geçici maddi yardım yapılmasına karar verilmesi hâlinde, 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen aylık net asgari ücret tutarının 1/30 oranına kadar günlük ödeme yapılır. Korunan kişinin birden fazla olması hâlinde, ilave her bir kişi için bu tutarın 1/5’i oranında ayrıca ödeme yapılır. Ancak, ödenecek tutar hiçbir şekilde belirlenen günlük ödeme tutarının 1,5 katını geçemez. Korunan kişilere barınma yeri sağlanması hâlinde bu fıkrada belirlenen tutarlar %50 oranında azaltılarak uygulanır. (md. 17)
Nafakaya hükmedilmesi halinde, nafaka ödemekle yükümlü kılınan kişinin SGK ile bağlantısı olması durumunda, korunan kişinin başvurusu aranmaksızın nafaka, ilgilinin aylık, maaş ya da ücretinden icra müdürlüğü tarafından tahsil edilir. (md. 18)
Hakkında koruyucu tedbir kararı verilen kişilerden genel sağlık sigortalısı olmayan ve genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına da girmeyen veya genel sağlık sigortası prim borcu sebebiyle fiilen genel sağlık sigortasından yararlanamayan ya da diğer mevzuat hükümleri gereğince tedavi yardımından yararlanma hakkı bulunmayanlar, gelir testine tabi tutulmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılır. (md. 19)
C. BİR KORUYUCU TEDBİR (!) OLARAK UYGUN BARINMA YERİ SAĞLANMASI
Yaptığımız bu genel girişin ardından şimdi bu çalışmanın konusu olan kadın sığınmaevlerinin kuruluşu, yapısı, kabul süreci ve diğer konular hakkında bilgiler verelim.
Kadın sığınmaevleri konusunda incelenecek olan ilk mevzuat, 05.01.2013 tarih ve 28519 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Kadın Konukevlerinin Açılması ve İşletilmesi Hakkında Yönetmelik”tir.
NEDİR ve KİMLER TARAFINDAN AÇILABİLİR?
Bu Yönetmeliğin 3/1-i bendine göre kadın konukevi; “Fiziksel, duygusal, cinsel, ekonomik ve sözlü istismara veya şiddete uğrayan kadınların, şiddetten korunması, psiko-sosyal ve ekonomik sorunlarının çözülmesi, güçlendirilmesi ve bu dönemde kadınların varsa çocukları ile birlikte ihtiyaçlarının da karşılanmak suretiyle geçici süreyle kalabilecekleri ve kadın konukevi, sığınmaevi, kadın sığınağı, kadınevi, şefkatevi ve benzeri adlarla açılmış ya da açılacak yatılı sosyal hizmet kuruluşunu” ifade etmektedir.
Konukevleri; Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından, Büyükşehir Belediyeleri tarafından, İl Özel İdareleri tarafından ve Sivil Toplum Kuruluşları tarafından açılabilir. Gerçek kişilerin konukevi açma yetkisi yoktur. Bakanlık dışı tüzel kişiler tarafından konukevi açılabilmesi için Bakanlığın izin vermesi gerekir.
FİZİKİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Resmi kurumlara kolay ulaşılabilir olmalıdır.
Dış güvenliği etkin sağlanabilmelidir.
Kolluk birimlerine yakın yerlerde olmalıdır.
Dış görünüş itibariyle dikkat çekmeyecek yapıda olmalıdır.
En az 20, en fazla 40 kişi kapasiteli olmalıdır.
Sosyal çalışma görevlisi ile kadının/çocuğun görüşebileceği “Bireysel Görüşme Odası” olmalıdır.
Konukevi odalarında en fazla 2 kadın misafir edilir. Eğer kadının beraberinde bebeği de varsa tek kişilik odada misafir edilir.
Konukevinde ortak kullanıma açık olacak şekilde salon, oturma odası, yemek odası, etkinlik odası, mutfak, kiler, depo, çamaşırhane, kurutma odası, ütü odası bulunmalıdır.
Çocuklar için kreş ve eğitim odaları bulunmalıdır.
BAŞVURU NASILDIR?
Konukevinde misafir olmak isteyen şiddet mağduru ya da şiddet tehlikesi içinde bulunan kadın; Aile Çalışma ve Sosyal Hizmet İl Müdürlüğü’ne, Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi (ŞÖNİM)’e veya kolluk kuvvetlerine başvurabilir. Kadın, doğrudan konukevine başvuramaz. Önce ŞÖNİM’e yönlendirilir. En fazla 2 hafta burada kalır ve ardından başvurusu kabul edilirse Konukevine alınır. Konukevine başvuruda herhangi bir belge talep edilmez.
KONUKEVİ HİZMETİNDEN KİMLER YARARLANABİLİR ve İSTİSNALAR NELERDİR?
Şiddete uğrayan ya da uğrama tehlikesi bulunan bütün kadınlar ve beraberindeki çocukları hiçbir ayrım yapılmadan konukevine kabul edilir. Ancak;
18 yaşından küçük şiddet mağduru çocuklar, sosyal çalışmacı ile çocuk gelişimci tarafından uygun görüldüğü takdirde il müdürlüğü tarafından uygun bir sosyal hizmet kuruluşuna yerleştirilirler.
18 yaşından küçük kız çocukları anneleri ile birlikte konukevi hizmetinden yararlanabilirler.
12 yaşından büyük erkek çocuğu olan kadınlar ile engelli çocuğu bulunan kadınlar ise, can güvenliği riski olmamak kaydıyla, talep edilmesi ve gerekli olduğuna dair sosyal inceleme raporuna istinaden, ŞÖNİM tarafından uygun görülmesi halinde, kira ve iaşesi karşılanmak üzere bağımsız bir ev kiralanmak suretiyle barındırılması yoluna gidilir.
İlk kabul biriminde psikiyatrik desteğe ihtiyacı olduğu gözlemlenen kadınlar hakkında psikiyatri uzmanından alınacak “toplu yaşanılan yerde kalabileceğine dair rapor” doğrultusunda konukevine kabulleri yapılır.
Bulaşıcı veya sürekli tıbbi tedaviyi gerektirir ağır hastalığı olduğu tespit edilen kadınların tedaviyi kabul etmeleri durumunda tedavileri sağlanır.
Altmış yaşından büyük şiddet görmüş kadınlar ile akıl ve ruh sağlığının bozuk olduğu gözlemlenen veya zihinsel engelli kadınlar uygun sosyal hizmet kuruluşuna yerleştirilirler.
Alkol ve madde bağımlıları, tedaviye başlamaları ve devam etmeleri koşulu ile konukevine kabul edilirler.
Bedensel ve zihinsel engelli kadınlar hakkında ilgili kamu kurum ve kuruluşları veya sivil toplum kuruluşlarından destek alınır.
KONUKEVİNDE NE KADAR SÜREYLE KALINABİLİR?
Konukevinde kalma süresi, kadının ilk kabul birimine kabul tarihinden itibaren altı aydır. Gerekli hallerde uzatılır. Uzatma süresi, değerlendirme komisyonu tarafından belirlenir.
Mülkî amir ya da aile mahkemesi hâkimi tarafından hakkında barınma tedbiri kararı verilenler kararda belirtilen süre kadar konukevi hizmetlerinden yararlandırılırlar.
Konukevine giriş çıkış saatleri, güvenliği sağlamak amacıyla ve bölgesel koşullar ile kadının durumu dikkate alınarak müdürün teklifi ve ŞÖNİM onayı ile belirlenir. Konukevi hizmetlerinden faydalanan kadın yazılı bildirimde bulunmak kaydıyla en çok 15 gün süre ile konukevinden ayrı bir yerde kalabilir.
BAŞKA NE GİBİ HİZMETLER VARDIR?
Konukevindeki kadınlar ve çocuklara üç ana öğün verilir, çocuklara iki ara öğün daha verilir.
Konukevi hizmetinden yararlanan çocuğun, konukevine en yakın okula, gizlilik ilkesine bağlı kalınarak kesin kaydı yapılır.
İlk kabul birimi veya konukevi hizmetlerden yararlanan ve geliri bulunmayan kadınlara ve çocuklara harçlık ödenir.
KONUKEVİNDEN ÇIKMA ya da ÇIKARILMA
Çıkma Halleri
Kadın ve beraberindeki çocuğun talebi,
Konukevinde kalma süresinin sona ermesi,
Güvenlik ya da başka bir gerekçeyle aynı ildeki veya il dışındaki başka bir konukevine yönlendirilmesi veya nakledilmesinin uygun görülmesi,
Mahkeme tarafından verilen konukevinde kalma tedbiri için verilen süre dolmadan önce kadının ayrılmak için başvuruda bulunması üzerine tedbirin kaldırılması.
Konukevinden ayrılan kadın, ihtiyaç duyulduğu takdirde tekrar konukevine kabul edilebilir.
Çıkarılma Halleri
Kadın ve beraberindeki çocuğun konukevi kurallarına uymaması, (Bu konuda 1 kez yapılan uyarıya rağmen çıkarılmayı gerektiren fiile son verilmemesi gerekir.)
Kadın ve beraberindeki çocuğun konukevine kabul koşullarını taşımadığının tespit edilmesi.
Kadın ve beraberindeki çocuğun konukevinden çıkarılması değerlendirme komisyonu kararı ve bu kararın ŞÖNİM tarafından onaylanmasına bağlıdır.
KONUKEVİ PERSONELİ KİMLERDEN OLUŞUR?
Yönetmeliğin 35 vd. maddelerine göre konukevi; Konukevi Müdürü, Sosyal Çalışma Görevlisi, Sosyal Çalışmacı, Psikolog, Çocuk Gelişimcisi, Öğretmen, Hemşire, Çocuk Eğiticisi, Memur, Aşçı, Temizlik Elemanı, Bakım Elemanı, Güvenlik Personeli ve Şoförden oluşur.
KONUKEVİNE KABULÜ YAPILAN KADINA YAPILACAK GİYECEK YARDIMININ KAPSAMI
Manto | Terlik |
Kaşkol | Pijama veya Gecelik |
Eldiven | Fanila |
Kazak | 2 Takım Çamaşır |
Etek veya Pantolon | 2 Çift Çorap |
Bluz veya Tişört | Yüz Havlusu |
Eşofman Takımı | Banyo Havlusu |
Ayakkabı veya Bot | 10’luk 3 Paket Şeklinde Hijyenik Kadın Bağı Ağda |
KONUKEVLERİNE ANNELERİ ile BİRLİKTE KABULÜ YAPILAN ÇOCUKLARA YAPILACAK GİYECEK YARDIMININ KAPSAMI
8 Adet Hazır Günlük Bez | 2 Adet Fanila |
2 Adet Mama Önlüğü | 2 Adet Tişört veya Gömlek |
2 Adet Yeni Doğan Takımı | Banyo Havlusu |
2 Adet Tulum | Yüz Havlusu |
2 Adet Kazak | Okul Çantası |
Etek | Okul Forması |
2 Adet Pantolon | Eldiven |
Hırka | Bere |
Patik | Atkı |
2 Adet Pijama | Manto veya Kaban |
Yelek | Palto |
2 Adet Çorap | Terlik |
2 Adet Külot | Ayakkabı veya Bot |
Şort | |