TARİHTE BİLİNEN İLK MAHKEME KARARI

Bugünkü yazımızda bundan tam 38 yüzyıl öncesine gidiyoruz. Yer, Irak Cumhuriyeti’nin Afak şehri. Ama o zamanki adıyla Sümer İmparatorluğu’nun Nippur şehri (Konum bilgisi için bkz.: https://www.google.com.tr/maps/place/Nippur+Archeological+Site/@32.1264485,45.2311923,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x3fe216d003cb5415:0x378ef008c1e000c2!8m2!3d32.126444!4d45.233381). Sümer’in en kutsal şehridir çünkü Tanrı Enlil rivayete göre burada yaşamıştır ve insanı bu şehirde yaratmıştır.

Tarihler M.Ö. 1850’li yıllara gelindiğinde Sümer ülkesinde bir cinayet işlenir. Biri bahçıvan, biri berber ve biri mesleği bilinmeyen üç kişi, Lu-İnanna adlı bir tapınak görevlisini öldürürler. Ardından katiller, nedeni saptanamayan bir şekilde maktulün eşi Nin-dada’ya kocasını öldürdüklerini söylerler. Ancak çok ilginç bir şekilde Nin-dada, bu sırrı saklar ve kimseye söylemez.

Bu cinayet, dönemin kralı Ur-Ninurta’ya (M.Ö. 1859-1832) bildirilir ve böylelikle olay yargı mercilerine taşınmış olur. Nippur’daki Yurttaşlar Meclisi, davayı görmeye başlar.

Meclis üyelerinin 9 tanesi, yalnızca üç katilin değil cinayete sustuğu ve gerekli yerlere bildirmediği için Nin-dada’nın da yargılanması ve cezalandırılması gerektiğini beyan ederler. Ancak meclisin 2 üyesi Nin-dada’nın cinayette yer almadığını ve bu sebepten dolayı cezalandırılmaması gerektiğini beyan ederek Nin-dada’nın savunmasını üstlenirler.

Mahkeme ise sanki 38 yüzyıl öncesinde değil de günümüzdeymiş gibi nitelikte bir karar verir ve kocası sağlığında karısının gereksinimlerini karşılar gibi görünmediğinden kadının suskun kalmakta haklı olduğunun bildirir. Böylelikle Nippur’daki Yurttaşlar Meclisi, 3 kişiye idam cezası vermiştir.

İşte tüm bu olayın anlatıldığı mahkeme kararının yazılı olduğu tablet, Chicago Üniversitesi Doğu Enstitüsü ve Pensilvanya Üniversitesi Müzesi’nin 1950 yılında yaptığı ortak bir kazıda çıkarılmıştır. Tabletin 1 köşesi kırıktır ve okunamayan kısımlar, Nippur’da yapılan başka bir kazıda aynı metnin başka bir kopyasından tamamlamak suretiyle okunmuştur.

Aynı metnin başka bir kopyasının bulunması ise bu davadan çıkan kararın tüm Sümer’de bilindiği yani emsal bir karar olduğu anlamına gelmektedir.

Olayı anlattıktan sonra, bu olayın yazıldığı tabletin Türkçe çevirisini de vermeden geçmeyelim:

Lu-Sin oğlu Nanna-Sig, Ku-Nanna oğlu berber Ku-Enlil ve Adda-kalla’nın kölesi bahçıvan Enlil-ennam, Lugal-apindu oğlu nişakku-görevlisi Lu-İnanna’yı öldürdüler.

Lugal-apindu oğlu Lu-İnanna’nın ölmesinden sonra, Lu-Ninurta kızı, Lu-İnanna’nın karısı Nin-dada’ya kocası Lu-İnanna’nın öldürüldüğünü söylediler.

Lu-Ninurta kızı Nin-dada ağzını açmadı, dudakları mühürlü kaldı.

Davaları İsin’e (kent) kralın önüne götürüldü (ve) Kral Ur-Ninurta davalarının Nippur meclisinde görüşülmesini buyurdu.

(Orada) Lugal -.. oğlu Ur-gula, kuş avcısı Dudu, tabi Ali-ellati, Lu-Sin oğlu Ruzu, .. Ea oğlu Eluti, hamal (?) bahçıvan Lugal-Kan, Sin-andul oğlu Lugal-azida (ve) Şara-… oğlu Şeş-kalla (Meclis’te) çıkıp şöyle dediler:

“İnsan öldürenlerin yaşamaya (hakkı) yoktur. Bu üç adam ve kadın, Lugal-apadu oğlu, nişakku-görevlisi Lu-İnanna’nın iskemlesinin önünde öldürülmelidirler.”

(O zaman) Ninurta’nın … görevlisi Şu…-lilum (ve) bahçıvan Ubar-Sin (Meclise) dönüp şöyle dediler:

“Kabul, Lu-Ninurta kızı Nin-dada’nın kocası öldürülmüştür (ama) kadın öldürülmesini gerektirecek ne yaptı (?) ki?”

(Sonra) Nippur meclisi (üyeleri) (onlara) dönüp şöyle dedi:

“Kocasının geçimini sağlamadığı (?) bir kadın – kocasının düşmanlarını tanıdığını ve kocası öldürüldükten sonra kocasının öldürüldüğünü işittiğini kabul edelim – niye onunla (?) ilgili (?) suskunluğunu korumasın ki? Kocasını o mu (?) öldürdü? (Asıl) katillerin cezalandırılması yeter.”

Nippur meclisinin kararına (?) uygun olarak, Lu-sin oğlu Nanna-sig, Ku-Nanna oğlu berber Ku-Enlil ve Adda-kalla’nın kölesi bahçıvan Enlil-ennam öldürülmek üzere (cellata) teslim edildiler.

(Bu) Nippur Meclisi tarafından görülen bir davadır.

Yazardan not: Bu olay günümüzde vuku bulmuş olsaydı, Nin-dada hakkında hangi suçtan ne ceza verilmesi gerekirdi?